بررسی ریشه‌ای S.T.A.L.K.E.R.: Shadow of Chernobyl از دیدگاه سه رسانه مختلف

مقاله‌ای به قلم "جاوی گالتنی" از GameInformer

در این مقاله که توسط GameInformer به اشتراک گذاشته شده است، اصالت و ریشه‌های S.T.A.L.K.E.R.: Shadow of Chernobyl را از دید فیلم، کتاب و بازی آن مورد بررسی قرار می‌دهیم. به طور حتم عنوان S.T.A.L.K.E.R. طرفداران بی‌شماری دارد که با خواندن این مقاله اطلاعات خود را بالاتر هم خواهند برد، پس با ما همراه باشید.

11 سال از عرضه S.T.A.L.K.E.R. Shadow Of Chernobyl می‌گذرد اما همچنان به عنوان یک بازی نفیس و عجیب و غریب در ذهن ما ماندگار شده است و برای بازیکنان مختلف خاطره‌ای فراموش نشدنی محسوب می‌شود. بازی در سال 2007 منتشر شد و در سبک ترکیبی شوتر اول شخص و نقش‌‌آفرینی قرار دارد، البته دلیل اصلی ستایش بازی فضای‌ باز آن، سیستم بقای به هم متصل و مرموز بودن شخصیت اصلی آن که یک Stalker (راهزن) است بود. شما  باید در "منطقه" لوازم مختلفی را پیدا کنید و آن‌ها را در بازارهای زیرزمینی به فروش برسانید.

بازی سال‌ها قبل از عناوینی مانند Don’t Starve و The Long Dark عرضه شد اما تمرکز ویژه‌ای بر بقاء داشت، به شکلی که شما می‌بایست در بازی گرسنگی، سطح رادیواکتیوی شدن و آسیب‌ها را مدیریت کنید و جالب است بدانید که بازی یک سیستم اخلاقی مبهم داشت، این موضوع از آن جهت قابل توجه می‌باشد که با توجه به این سیستم جالب، شاهد پایان‌های چند شاخه‌ای بودیم. همه این‌ها باعث شد S.T.A.L.K.E.R. طرفداران سرسختی پیدا کند و تا گذشت بیش از یک دهه  از عرضه بازی اصلی همچنان شاهد مودهای مختلف باشیم.

به شکلی می‌توان گفت سرنوشت S.T.A.L.K.E.R. این بوده است که به یک بازی عجیب و غریب تبدیل شود، پتانسیل آن تا حدی بالا بود که اقتباس‌های مختلفی از آن صورت گرفت. از طرفی شاهد کتاب‌ها و فیلم‌های مختلف (چه اقتباس مستقیم و چه به شکل تقلیدی) بودیم. در زمینه‌ بازی‌های ویدیویی نیز شاهد پایه‌ها و رگه‌های مختلفی از S.T.A.L.K.E.R. هستیم.

رمان STALKER

تشکیلاتی که در نهایت به S.T.A.L.K.E.R. تبدیل شد، ابتدا در سال 1971 با نام Roadside Picnic شکل گرفت که شامل دو نویسنده رمان‌های علمی-تخیلی یعنی برادران "آرکادی" و "بوریس" استراگاتسگی می‌شد. این دو برادر در طول جنگ سرد یک رمان روسی نوشتند که یک اثر علمی-تخیلی سخت به حساب می‌آمد و مفهوم اصلی آن حول یک دنیای نابود شده، مکانی نامطلوب برای زندگی، برخورد غیرانسانی افراد با مردم دیگر و ناتوانی انسان از پذیرش رمز و راز‌های زندگی خود می‌چرخید.

این کتاب جهان را به یک شکل متفاوت نشان می‌دهد و در نهایت ما را به داستان S.T.A.L.K.E.R. پیوند می‌دهد که در مورد فردی به نام "ردریک"(Redrick ) با نام مخفف "رد"(Red) است که در گروه راهزنان قرار دارد و به دنبال یک دارو برای دختر خود می‌باشد که با رفتن در منطقه ممنوعه رادیواکتیوی برای پیدا کردن یک کره طلایی خاص جهش پیدا کرده است. البته طبق داستان، با به دست آوردن این کره طلایی می‌توان آرزوهای خود را برآورده کرد.

"منطقه ممنوعه" خودش عاقبت توضیح "roadside picnic" توسط یک شخص است،  با ورود فرازمینی‌ها به زمین و دور انداختن زباله‌های خود در آن‌جا قبل از رفتنشان داستان کلی شکل می‌گیرد. این زباله‌ها برای انسان‌ها به طور عجیبی ناشناخته و خطرناک است. از طرفی با انرژی و قدرت آن می‌توان در تکنولوژی تکامل پیدا کرد و شاهد پیشرفت‌‎های قابل توجهی بود اما از طرف دیگر این زباله‌ها تاثیرات منفی در محیط زیست و سلامت مردم گذاشته است. (به احتمال زیاد به فاجعه‌ی Kyshtym اشاره دارد که کارخانه فرآوری هسته‌ای منفجر شد و محیط اطراف را با تشعشع‌های خود آلوده کرد و باعث آسیب زیادی شد.)

رمان S.T.A.L.K.E.R. در تکرارهای مداوم ادامه داستان درگیر ابهامات بیشتر نمی‌شود. شخصیت‌ها با خواسته‌ها و نقص‌های خود  به خوبی تعریف شده‌اند و Harmont که یک شهر کوچک کانادایی می‌باشد و از منطقه ممنوعه در امان است، نسبت به خود منطقه ممنوعه زمان بیشتری به آن اختصاص یافته است. در طول داستان گفت‌وگوهای فلسفی زیادی در مورد معنی زندگی و ظلم مردم نسبت به یکدیگر در میان دانشمندان شکل می‌گیرد که جالب توجه است.

در آخر باید بگویم که نسخه Roadside Picnic "منطقه ممنوعه" بیشتر نقش یک ابزار برای رساندن منظور و موضوعی را دارد تا این که یک اکتشاف و محیطی هیجان‌انگیز و جذاب باشد. به طور کلی رمان S.T.A.L.K.E.R.  بر روی روابط شخصیت‌ها، جامعه آخرالزمانی و تعاملات بین آن‌ها که خارج از منطقه ممنوعه ( و بخاطر آن شکل می‌گیرد) تمرکز دارد.

در سال 1979 آقای "آندری تارکوفسکی"،  کارگردان معروف، همه چیز را تغییر داد و دنیای بیرونی را رها کرد و تمرکز خود را بر روی وحشت‌ها و عجایب خود پدیده منطقه ممنوعه گذاشت.

فیلم STALKER

Stalker یک فیلم علمی-تخیلی است اما از طرف دیگر کاری به ژانر علمی‌تخیلی ندارد و همین موضوع باعث شده است که با یک فیلم قوی و عمیق رو به رو شویم. اگر مفهوم کلی خلق شده توسط برادران "استراگاتسکی" در مورد منطقه ممنوعه و Stalker را قرض بگیریم و چیزهای دیگری که در رمان آمده است را فراموش کنیم به فیلم این اثر خواهیم رسید، البته آقای "تارکوفسکی" هم ترجیح داد محیط فیلم در روسیه رقم بخورد. در فیلم Stalker شاهد یک Stalker بدون نام هستیم که دو مرد دیگر را راهنمایی می‌کند، یکی از آن‌ها دانشمند است که با نام پرفسور صدایش می‌زنند و دیگری یک مولف است که آن هم به سادگی نویسنده نام دارد. این شخصیت‌ها به امید پیدا کردن اتاقی که تمامی آرزو‌ها را برآورده می‌کند وارد "منطقه ممنوعه" ( که فقط منطقه صدایش می‌زنند) می‌شوند.

البته ما در فیلم به صورت یک مقدمه کوتاه اطلاعاتی در مورد دنیای خارج از "منطقه" دریافت می‌کنیم. این دنیا به شکل یک "تک رنگ وحشت آور" نمایش داده می‌شود که به دلیل سفرهای پی در پی شخصیت اصلی در فضا و زمان ناهموار شده و از شکل طبیعی خود خارج شده است. "تارکوفسکی" با زیرکی خارق‌العاده‌ای شخصیت رمان یعنی رد که یک ضد قهرمان به حساب می‌آمد را به یک قهرمان احمق تبدیل می‌کند که از خطرهای "منطقه" خبر دارد  و می‌داند جاذبه تحت تاثیر قرار گرفته اما باز هم به دل خطر می‌رود اما در عین حال سختی‌ها و بدبختی‌های دنیای فیلم را درک کرده و برای حل آن‌ها تلاش می‌کند.

Stalker اغلب به عنوان یک "فیلم منظره‌‎ای" در نظر گرفته می‌شود چرا که این فیلم از نظر بصری شگفت آور است و زیبایی‌های طبیعت را در کنار دنیای رو به زوال رفته چه از نظر روحی و چه از منظر زیست‌محیطی به خوبی نشان می‌دهد. در نسخه "تارکوفسکی" Stalker شاهد هیولاهای مختلف در "منطقه" نیستیم اما در این فیلم انسان‌ها از هر هیولایی ترسناک‌تر و پیچیده‌ترند. در فیلم ماجراجویی سه شخصیت ذکر شده را تماشا می‌کنیم که در طول فیلم ( که 165 دقیقه طول خواهد انجامید) با یکدیگر از نظر لفظی درگیر می‌شوند و با طرز فکرهای مختلف خود با یکدیگر بحث و گفت و گو می‌کنند، ما در طول فیلم شاهد بحث‌هایی در مورد آداب و رسوم دیوانه‌وار برای دفاع از خود در "منطقه" هستیم تا امیال و آرزوهای احمقانه‌ای که آن‌ها را برای پیدا کردن "اتاق" به منطقه‌ای خطرناک کشانده است.


به طور حتم Stalker یک فیلم در ژانر وحشت می‌باشد اما وحشت در این فیلم کم کم وارد یک فضای روان‌شناختی می‌شود. همانطور که در دیالوگ‌های رد و بدل شده میان شخصیت اصلی و نویسنده می‌بینید، این فیلم با ذهن قربانی بازی می‌کند:

Stalker: "منطقه سیستمی بسیار پیچیده از تله‌ها را دارد و آن‌ها به شدت کشنده‌اند. من نمی‌‏دانم اینجا در غیاب مردم چه اتفاقی رخ داده است اما درست در زمانی که شخصی خود را در منطقه نشان دهد همه چیز به حرکت در می‌آید. تله‌های قدیمی ناپدید می‌شوند و تله‌های جدید به وجود می‌آیند. مناطق امن غیر قابل عبور می‌شوند. حالا راه شما آسان است، حالا ناامیدی به سمت شما می‌آید. این منطقه است. شاید فریبنده به نظر برسد اما این چیزی است که ما با شرایط خود ساخته‌ایم. این به وجود آمده است تا مردم در میانه راه رسیدن به آن پشیمان شوند و برگردند. برخی از آنان در آستانه رسیدن به "اتاق" مردند اما هر اتفاقی که اینجا رخ می‌دهد به "منطقه" بستگی ندارد بلکه به خودمان بستگی دارد و اگر اتفاقی برای ما رخ دهد مقصرش خودمان هستیم."

نویسنده: پس این (منطقه) اجازه می‌دهد افراد خوب رد شوند و بد‌ها کشته شوند؟

Stalker: من نمی‌دانم. فکر می‌کنم به کسانی که تمام امید خود را از دست داده‌اند اجازه می‌دهد که رد شوند. به خوب و بد اجازه رد شدن نمی‌دهد بلکه به افراد بدبخت و رنجور اجازه عبور صادر می‌کند اما حتی اگر بدبخت‌ترین افراد هم نحوه رفتار با منطقه را ندانند با سرنوشتی جز مرگ رو به رو نخواهند شد. تو خیلی خوش شانس هستی که تا الان منطقه فقط به تو هشدار داده است."

در آخر فیلم تنها می‌توان به دو نتیجه ثابت رسید: یکی این که هیچکدام از افرادی که با موفقیت به هدف رسیدند خوشحال یا راضی نیستند و دیگری این که "منطقه" همیشه در حال تولید سوالاتی بی پاسخ است که ذهن هیچ بشری توانایی پاسخ دادن به آن‌ها را ندارد. این فیلم را می‌توان در زیرشاخه آثار Lovecraft، نویسنده رمان‌های روان‌شناختی ترسناک، در نظر گرفت چرا که در چنین آثاری با این احساس رو به رو می‌شوید که چیزی ترسناک در بیرون از این جا وجود دارد اما نمی‌دانید که آن چیست. جالب است بدانید در آثار Lovecraft همیشه پشت نیروهایی که به وجود می‌آوردچیزی شبیه به هیولا وجود داشت که کم کم شکل می‌گرفت و در لایه‌های پی در پی معمایی مخفی می‌شد. حالا در فیلم Stalker "منطقه" همان منطقه است، آن مستقل از انسان‌ها وجود دارد و قربانی‌هایش نمی‌دانند که آیا برای آن‌ها نیت‌های شوم دارد و یا این که همواره با وجود خود به طور خودکار زمان و فضا را وارد یک خمیدگی می‌کند. در همه این پیچیدگی‌های داستانی بی‌تفاوتی خاصی وجود دارد که همه چیز را سردتر و ناراحت‌کننده‌تر از همیشه جلوه می‌دهد.

در این شاخه از ژانر وحشت، استودیو GSC با توسعه یک عنوان خارق‌العاده نام Stalker را بهتر از هر رسانه‌ای سر زبان‌ها انداخت. ما شاهد یک بازی وحشتناک و شوتر اول شخص حرفه‌ای بودیم که به یک الگو تبدیل شد.

بازی STALKER

"Does not hold your hand" یک اصطلاح برای توصیف بازی‌هایی است که بسیار سخت و طاقت فرسا هستند، منظور بازی‌هایی است که برای انجام هر کاری در آن‌ها دستورالعملی وجود دارد و بازیکن باید قبل از هر عملی فکر کند. برای S.T.A.L.K.E.R. می‌توان این اصطلاح را به کار برد. این عنوان شما را مجبور می‌کند برای زنده ماندن، بقاء و پیش‌برد داستان، "منطقه" را با تمام خطراتی که دارد متر به متر کشف کنید.

S.T.A.L.K.E.R. در به وجود آوردن یک دنیای بزرگ کار خارق‌العاده‌ای انجام داده و به موفقیت بزرگی رسیده است. منطقه در بازی مکانی جدا از شما به نظر می‌رسد، یعنی بازیکن حس می‌کند که در صورت عدم حضورش نیز درگیری هیولاهای جهش یافته و راهزنان ادامه دارد. در بازی منطقه مکانی است که در نهایت نسبت به شما کاملا بی تفاوت است و طبیعت، هسته و روح اصلی "منطقه"ی فیلم تارکوفسکی و رمان "استراگاتسکی" را به خوبی دریافت کرده و به اوج درخشش رسانده است. در حقیقت S.T.A.L.K.E.R. عنوانی می‌باشد که مکانی غیرقابل سکونت را به تصویر می‌کشد که وحشت و کشتار در کنار یک سیستم بقاء پیچیده تکامل پیدا کرده است.


چه چیزی ترسناک‌تر از نزدیک شدن و خزیدن به سمت فضایی با چمن‌های پوسیده، اتومبیل‌های خراب محاصره شده از هیولاهای مختلف و مردم یاغی دیگر که برای کشتن شما آماده هستند وجود دارد؟ حال انجام دادن همه این‌ها در حالی که تشعشع‌های رادیواکتیوی در همه محیط پخش شده‌اند و شما در معرض آلودگی قرار دارید و در عین حال گرسنه هم هستید تنش را بالاتر هم می‌برد. اوه، ناهنجاری‌های عجیب و غریب مانند گوی‌های پرنده آتشی و اختلال در گرانش را هم فراموش نکنید که اگر نزدیک آن‌ها شوید به شما آسیب وارد می‌کنند.

S.T.A.L.K.E.R. Shadow Of Chernobyl هویت خود را در دنیایی که ساخته است پیدا می‌کند و بر خلاف خیلی از بازی‌های پسا آخرالزمانی توانست به موفقیت برسد. "منطقه" مکانی وحشتناک است و این بسیار خارق‌العاده است که  ما شکل‌گیری آن را در سه مقیاس و رسانه مختلف و از دیدگاه سه خالق متفاوت مشاهده کردیم. دلیل درخشش S.T.A.L.K.E.R. این است که تجسم آن در هر مقیاسی که فکرش را بکنید وابسه به محیط است و اگر در دستان سازنده‌ای درست و قابل قبول قرار بگیرد به بهترین نتیجه ممکن خواهد رسید. در آخر باید بگویم که "منطقه" با تمام معماهای غم‌انگیزش در میان بهترین محیط‌های بازی‌های ویدیویی قرار می‌گیرد که جهانی فریبنده دارد و از طریق عمیق بودنش در رسانه‌های دیگر و سابقه‌اش در مقایس‌های دیگر عدالت را اجرا می‌کند.

مترجم: علیرضا کریمی

منبع متن: pardisgame