فیلم «۱۹۱۷» دو شعار مشخص دارد. شعار اول ضمیمه‌ی انسان‌دوستا‌‌نه‌ای ا­ست که سفر قهرمان فیلم را به سیاهی مخرب و جبران­ ناپذرِ جنگ پیوند می‌دهد و شعار دوم ملی‌گرایی موجود در روایت فیلم است که کنش شخصیت اسکوفیلد و منش فداکارانه‌ی او به عنوان عاملی برتر در جنگ میان نیرو­های نظامی انگلیس و آلمان را معرفی می‌­کند. اگر شعار اول را بپذیریم، شاید فیلم «۱۹۱۷» را فیلمی ضدجنگ و بی‌­طرفانه در نظر بگیریم و به نظر می‌­رسد که فیلمنامه‌ی فیلم نیز چنین رویکردی را دنبال می‌­کند. اما آیا قرار دادن کنش شخصیت اصلی فیلم در الگوی «سفر قهرمان» و طراحی موقعیت‌‌­‌های کلیدی فیلم در پوششی معنوی و فداکارانه، می‌­تواند فیلم «۱۹۱۷» را به عنوان تصویری از سیاهی جنگ معرفی کند؟

در نقد فیلم ۱۹۱۷ خطر لو رفتن داستان وجود دارد.

ژنرال اوینمور، سرباز بلیک را فرا می­‌خواند و احساس او را برای نجات برادرش دستاویز رساندن یک پیغام مهم قرار می­‌دهد. بلیک و اسکوفیلد باید پیش از سپیده‌­دم پیغام ژنرال را به سرهنگ مکنزی برسانند و در واقع از حمله‌­ای جلوگیری کنند که یک استراتژی آلمانی هدفمند برای نابودی ۱۶۰۰ سرباز انگلیسی­ است. بلیک برای نجات جان برادرش با شهامت تمام ماموریت را می‌­پذیرد و اسکوفیلد را نیز با خود می­‌برد. اسکوفیلد قهرمان اصلی فیلم است و از همان ابتدا موضعش را نسبت به جنگ مشخص می­‌کند: «بلیک: تو که اونجا (عملیات تیوفال) خوب خدمت کردی، چرا مدالش رو به سینه‌ت نمی­زنی؟ اسکوفیلد: مدالم رو گم کردم….زندگی بهتر از افتخاره!». میزانسن این صحنه به درستی در خدمت روایت است؛ در این لحظه اسکوفیلد که تا این‌جا پیش از بلیک قدم برمی‌داشت، چند قدم جلوتر می­‌افتد و با شهامت گام بر می­‌دارد.

هر چند چارچوب اصلی روایت فیلم و بازخوانی خاطره‌­ای از یک جنگ سیاه، حضوری متفاوت از یک سرباز خسته ارائه می­‌کند، اما کنش قهرمان قصه در نقاط عطف فیلمنامه، حضور متفاوت اسکوفیلد و پیام های ضد جنگش را در روح پنهان ناسیونالیسم فیلم از بین می­‌برد. نگاهی به بخش‌هایی از پیرنگ فیلم «۱۹۱۷» شرح این موضوع را آسان می‌­سازد. چیزی که اسکوفیلد را وا می‌دارد تا بعد از کشته شدن بلیک سفر ناتمام او را به پایان برساند، احساسات انسانی اوست و نه روح جنگ­‌طلبی و خشونت.

او از خونریزی پرهیز می‌­کند و تا جایی که ممکن است دست به اسلحه نمی‌­برد و وقتی در خرابه‌­های شهر «ایکوست» سربازان آلمانی به او تیراندازی می‌کنند، ترجیح می­‌دهد با شتاب هر چه بیشتر صحنه را ترک کند.

در این میان در صحنه­‌ای آکنده از معنویت، با زنی روبه‌رو می‌­شود که کودک بی‌­سرپرستی را پناه داده است. اسکوفیلد برای کودک ترانه امیدبخشی را زمزمه می­‌کند و با تاسف از آن‌ها جدا می‌­شود. در ادامه با وجود اینکه مورد حمله‌ی سربازان آلمانی قرار می­‌گیرد، دست به اسلحه نمی­‌برد و ترس او از این مهلکه، با افتادن به رودخانه و آرام گرفتن در آب روان پایان می‌­پذیرد. منش صلح­طلبانه‌­ی اسکوفیلد با رسیدن به جنگل «کروسیل» و شنیدن صدای گوش­نواز همرزمش که ترانه‌­ای مادرانه را زمزمه می­کند، دو چندان می‌­شود و این سفر معنوی ادامه دارد تا او بعد از پایان موفقیت‌­آمیز ماموریت انسانی‌­اش، با تنی بی­‌جان، در کنار درختی آرام می­‌گیرد.

این جلوه از شخصیت اسکوفیلد در فیلم «۱۹۱۷» به ظاهر قرار است تصویری بی­‌طرفانه و کمابیش معصوم در «ماجرای خون‌­آلود جنگ» ارائه کند.

کارگردانی و صحنه­‌پردازی که به بهترین نحو ممکن و با انتخاب­‌های سنجیده در راستای نزدیک شدن به واقعیت عمل می‌­کند هم در ارائه‌ی این جلوه از کنش شخصیت بسیار تاثیرگذار است.

در واقع فیلم «۱۹۱۷» به بهترین شکل ممکن تماشاگر را چند ساعتی به دیدن واقعه‌­ای هیجان­انگیز و دردآلود فرا می‌­خواند و تجربه­‌ی بودن در کنار اسکوفیلد و تحمل رنج حاصل از تماشای «جنگی سیاه» را برای او مهیا می‌­سازد. اما نزدیک شدن به این واقعیت، بر خلاف آنچه عناصر روایی فیلم بیان می‌­کنند، با نگاهی یک­سویه و قهرمان­‌محور به پدیده‌ی جنگ همراه است.

سربازان آلمانی در فیلم «۱۹۱۷» به نوعی آنتاگونیست­‌های موجود در مقابل قهرمان فیلم هستند و آشکارا خلق و خوی متفاوتی با سربازان انگلیسی دارند.

وقتی هواپیمای آلمانی سقوط می‌­کند، بلیک و اسکوفیلد به کمک خلبان می‌­روند و جان او را نجات می‌­دهند. بلیک از اسکوفیلد می­‌خواهد که برای خلبان آب بیاورد. بلیک و خلبان تنها می‌­شوند. خلبان از فرصت استفاده می‌­کند و بلیک را به ضرب چاقو زخمی می‌­کند. بلیک کشته می­‌شود و از اسکوفیلد می‌­خواهد که راه ناتمام او را ادامه دهد. حضور کم­­رنگ اما تاثیرگذار آنتاگونیست‌­ها، پرده از معصومیت اسکوفیلد و سفر مقدس او بر می‌­دارد. این تناقض روایی در فیلمنامه، سفر قهرمان و خواسته‌­اش را جلوه‌­ای متظاهرانه می‌­بخشد.

از این رو واقعیتی که طراهی هنری فیلم به بهترین شکل ارائه می‌­کند، تماشاگر را از واقعیتی اصیل و پنهان دور نگاه می‌­دارد. رویدادی به نام «جنگ» و بخصوص آشوب ضد انسانی که در فیلم «۱۹۱۷» دیده می­‌شود، حاصل زیاده‌­خواهی منفعت‌­­طلبان هر دو کشور است و نمی­‌شود این پدیده را یک‌­سویه به قضاوت نشست. در این رویداد، همان قدر که اسکوفیلد به اسیری گرفتار شده و راهی جز ادامه جنگ ندارد، به همان اندازه سربازان آلمانی هم در بند خواسته­‌های فاشیستی دولت­مردان آلمان دست و پا می‌­زنند. زنان، مردان و کودکان غیرنظامی در هر جنگی از این آسیب جبران ناپذیر محروم نیستند.

بنابراین فیلم «۱۹۱۷» با وجود صحنه­‌پردازی مرعوب کننده­‌اش و همچنین شعار­های ضد جنگی که از طریق کنش شخصیت­‌هایش بیان می­‌کند، نمی‌­تواند تصویری متفاوت از جنگ ارائه کند و همچون سایر آثار مربوط به جنگ، ناخواسته از روحی ملی‌­گرایانه آکنده است.

از طرفی نگاه واقع­‌گرایانه‌ی کارگردان که از همان ابتدای فیلم نوید نفوذ متفاوت سینماگر قرن بیست و یکمی به مفهوم «جنگ» را می­‌دهد، با اضافه شدن برخی موقعیت‌­ها به پیرنگ اصلی فیلمنامه، دچار نوعی اضافه‌­گویی می­‌شود. این رویکرد، عامل اصلی بازخوانی یک خاطره‌­ی واقعی با لحنی آکنده از معنویت است.

  • نقد فیلم پالم اسپرینگز؛ آن حس کشنده‌ی تکرار

به بیان دقیق­تر، سم مندس در اینجا روایتگری ا­ست که در مرز حساس یک بازگویی واقع­‌گرا و شکوه داستانی حماسی حرکت می‌­کند. بدیهی ا­ست که این دوگانگی، هم­خوانی عناصر بصری و روایی را دچار مشکل می‌­کند و مهمتر از آن، رویارویی مخاطب با جهان داستان را دچار مشکل می­‌کند. اما به هر ترتیب با وجود تناقض آشکاری که در رویکرد کارگردان به موضوع پراهمیت فیلم دیده می‌­شود، فیلم «۱۹۱۷» نمونه بسیار مهمی در سینمای امروز است که از جنبه‌های مختلف قابل بررسی و بازخوانی دوباره است و شاید بررسی عناصر سازنده‌ی این فیلم با رویکردی مضمون‌­گرایانه با خطر نادیده گرفتن جنبه‌­های مهم کارگردانی و طراحی هنری فیلم همراه باشد.

شناسنامه‌ی فیلم ۱۹۱۷

کارگردان: سم مندس
فیلمنامه‌نویس: سم مندس، کریستی ویلسون کایرنز
بازیگران: دین چارلز چپمن، جورج مک‌کی، دنیل میز
امتیاز متاکریتیک: ۷۸ از ۱۰۰
امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
مدت زمان فیلم: ۱ ساعت و ۵۹ دقیقه
ژانر: درام جنگی

نقد فیلم ۱۹۱۷ بازتاب دیدگاه‌های شخصی نویسنده است و لزوما موضع دیجی‌کالا مگ نیست.

The post نقد فیلم ۱۹۱۷؛ مصائب معنوی خاطره­‌گویی appeared first on دیجی‌کالا مگ.

منبع متن: digikala